Zaterdag 13 Jan 2018
Lawrence Cheuk: We kunnen nu een eerlijke en rechtvaardige samenleving bouwen. Mis die kans niet!
Lawrence is klimaatcampaigner in zijn vrije tijd en oud-voorzitter Jongeren Milieu Actief, bedenker, mede-oprichter en bestuurslid van de Jonge Klimaatbeweging, bestuurslid Young Friends of the Earth Europe, een grassroots beweging voor jongeren en organisaties die samenwerken aan sociale- en klimaatgerechtigdheid.
Waar zitten volgens jou de wissels naar een duurzame samenleving?
In twee dingen. Ten eerste: We kunnen nog zoveel klimaatacties en klimaatprojecten organiseren, als de politiek niet verandert dan verandert er niks. De politiek moet de richting bepalen en grenzen stellen zodat wij als samenleving goed kunnen functioneren. Net als wat goede arbeidsvoorwaarden zijn en wat producten veilig maakt voor consumenten, moet de politiek bepalen hoe we de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk reduceren en welke risico’s we verantwoord vinden om te nemen nu we weten wat ons klimaat destabiliseert. Gelukkig weten we dat de politiek verandert als genoeg mensen het klimaatprobleem in overweging nemen bij het bepalen van hun stem tijdens de verkiezingen en mensen een duurzame lifestyle aannemen.
Bedrijven hebben de grootste impact op het klimaat. En bedrijven hebben grenzen nodig,. Als de politiek geen grenzen stelt aan bedrijven dan blijft de markt de grenzen opzoeken. En kijken waar winst te behalen valt, ten koste van onze toekomst en onze natuurlijke hulpbronnen. En dat is haar goed recht, zo werkt het systeem nou eenmaal.
Ten tweede: milieuorganisaties zouden zich meer op de grote groep mensen moeten richten die nog niet heel actief met het milieu bezig is. Veel projecten en acties lijken vooral gericht op een heel klein groepje dat al met het duurzaamheid bezig is, en op het opvoeren van druk bij bedrijven en politici die wissels om moeten zetten. Maar je zou je ook kunnen richten op de grote massa en die op een slimme manier bij je campagnes en de oplossingen voor het klimaatprobleem betrekken.
Milieuorganisaties zouden flink werk kunnen maken van het betrekken van mensen met een laag inkomen bij het klimaatprobleem denk ik. We gaan steeds meer besparen en natuurstroom oogsten, zorg dat dat voordeel van een (lokale decentrale) schone energievoorziening bij iedereen terechtkomt zodat je een breed draagvlak krijgt voor klimaatmaatregelen. Duurzame energie is straks bijna “gratis”: als een windturbine eenmaal staat of een zonnepaneel ligt, start de oogst.
Je ziet nu dat veel stimuleringsmaatregelen voor isolatie en het opwekken van schone energie bedoeld zijn voor de midden- en de hogere inkomens, terwijl deze inkomensgroepen ook zelfstandig best veel financiële ruimte hebben om duurzame maatregelen te nemen en op redelijk korte termijn hun energierekening drastisch omlaag zullen zien gaan. Als je zorgt dat iedereen mee kan doen aan de transitie naar een duurzame samenleving is mijn verwachting dat mensen het klimaatprobleem in het stemhokje een groter gewicht geven en dat klimaatactie steeds hoger op de agenda komt te staan.
Met de kennis die we nu al hebben kunnen we maar liefst 70% energie besparen wereldwijd volgens onderzoekers aan de Universiteit van Cambridge, 50% volgens het Internationaal Energie Agentschap. Hoe kunnen we in Nederland meer energie gaan besparen en de energieverspilling stoppen?
Er is niet één oplossing. Maar de politiek moet veel meer in actie komen op dit onderwerp. Zo is de Wet Milieubeheer jarenlang genegeerd. Dat is de wet die bedrijven verplicht om maatregelen die binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend te nemen. Maar daar werd nauwelijks op toegezien, of bedrijven die investeringen deden of niet. Hij bestond wel maar er werd weinig op gehandhaafd. Vanuit de milieubeweging kwam daar aandacht voor. Zo gingen vrijwilligers de energieverspilling meten van open koelingen in supermarkten, van de verwarmingen en koelkasten die naast elkaar stonden te loeien. En nu wordt er dan eindelijk echt ingezet op het actief toepassen van deze wet.
Dat geldt ook voor het grootschalig verduurzamen van woningen. Dat kan ook een stuk sneller. Maar energie gebruiken met hoofd en hart blijft wat mij betreft het belangrijkste. Ik kijk vaak naar het grotere plaatje in plaats van alleen het klimaat. Want we hebben ook andere milieuproblemen zoals de teloorgang van biodiversiteit bijvoorbeeld. Er wordt vanwege het klimaatprobleem gestimuleerd om oude apparaten die nog goed, maar niet energiezuinig zijn, te vervangen. Ik vraag me dan af is dat noodzakelijk als je het apparaat niet zo heel vaak gebruikt? Ik kijk altijd naar het grotere geheel, ons energiegebruik is een belangrijke factor voor een veilige toekomst maar onze impact op de natuur ook. Je kunt het apparaat ook gewoon minder gebruiken.
Twee soorten mensen
Als ik kijk naar de mensen die in actie komen voor een duurzaam Nederland zie ik twee verschillende soorten mensen.
Je hebt de “duurzame” mensen, die een bestaand systeem willen verbeteren, repareren en doorontwikkelen. Die snel grote slagen willen maken zoals grote windparken bouwen en alle auto’s met een verbrandingsmotor het liefst per direct vervangen door elektrische auto’s.
En je hebt de “milieumensen”, die starten bij de aarde, die een oplossing willen voor deze ecologische crisis die gelijk goed is. Die de transitie naar een klimaatneutrale samenleving ook zien als een kans om de beschikbare middelen eerlijk en rechtvaardig te verdelen. Kijken naar wat er beschikbaar is voor iedereen, aan grondstoffen en ruimte en hoe je dat eerlijk onder 7 miljard mensen verdeelt zonder dat de biosfeer die het leven op aarde mogelijk maakt van slag raakt. En als dat betekent dat ter bescherming van wat essentieel is voor het leven op aarde iedereen die kan fietsen moet fietsen en dat het elke dag Warmetruiendag is, nou ja dan is dat maar zo.
Beide groepen willen een snelle reductie van broeikasgassen maar de milieumensen zijn kritischer op het “lock-in effect”: straks heb je een oplossing die op de korte termijn heel goed uitpakt maar op de lange termijn meer kwaad dan goed doet voor natuur en mensen. Ik zie de transitie naar een klimaatvriendelijke samenleving ook als kans om de wereld ook eerlijker te maken. Maak de keuzes weloverwogen.
Die verschillen binnen de mensen die in actie zijn voor een duurzaam Nederland maakt het werken aan oplossingen voor het klimaatprobleem soms problematisch. Soms lijken oplossingen heel erg voor de hand liggen maar als je dan echt aan de slag gaat blijkt dat het toch niet zo zwart-wit is maar dat je eerst terug moet naar de basis: waar wil je naartoe? Welke nieuwe samenleving gaan we bouwen?
Je werkt elke dag aan oplossingen voor het klimaatprobleem. Wat zijn de onderwerpen waar je je in je eigen werk op focust?
Dat is de verbreding van de klimaatbeweging. Jongeren en vrouwen worden nu nog veel te weinig gehoord.
Wat de jongeren betreft: het gaat om onze toekomst. Er worden beslissingen voor ons genomen en we worden niet goed betrokken. Daarnaast is nog veel te weinig aandacht voor vrouwen. Zij worden wereldwijd het meest geraakt door klimaatverandering. Ze hebben veel minder economische middelen om zich aan te passen aan het veranderend klimaat, zijn het meest kwetsbaar. Climate Justice is hierbij erg belangrijk voor mij. Het probleem moet op een rechtvaardige manier opgelost worden, kijkend naar het verleden en wie (vooral welke landen) het meest heeft uitgestoten en geprofiteerd heeft van klimaatverandering.
De klimaatbeweging kan veel en veel breder dan dat ze nu is. Maar het is een illusie om te denken dat je iedereen kunt bereiken. We hebben rolmodellen nodig, pioniers binnen zoveel mogelijk verschillende gemeenschappen om het onderwerp aan te kaarten en te vertalen naar de mensen binnen die gemeenschappen. En dat geldt niet alleen voor verschillende culturen maar ook voor de verschillende sociale posities van mensen.
Maar de Nederlandse samenleving is heel divers en elke kleine groep een eigen rolmodel dat voert ook weer te ver. Één persoon kan niet iedereen bereiken maar zo beperkt als het nu is, dat moet anders.
Ik word vaak ten tonele gevoerd als mensen een divers beeld van de klimaatbeweging willen neerzetten. Daar word ik altijd een beetje kriegel van. Ik kan vertellen over mijn ervaringen hoe ik het klimaatprobleem probeer te vertalen naar een deel van de Aziatische gemeenschap in Nederland maar ik ben daarmee niet gelijk een expert hoe je andere culturen in Nederland kunt betrekken. Men denkt dat mijn deelname vaak afdoende is. Ik spreek niet namens alle Nederlanders met een migrantenachtergrond.
In Amsterdam Noord heb ik bij een zonnepanelenproject gezien hoe buurthuizen kunnen fungeren als plek waar het klimaatprobleem midden in de samenleving staat. Jong-oud, iedereen komt er samen. Het is het hart van de community. Je moeten die wijken in. Die hoger opgeleiden bereik je toch wel.
Heb jij ideëen hoe we energiearmoede en de energietransitie beter kunnen verbinden?
Je ziet in het buitenland hele mooie voorbeelden van gemeenschappen die geld bij elkaar leggen of de opbrengt van zonnepanelen en windmolens gebruiken om lokaal nog meer duurzame energie op te wekken en de opbrengst inzetten om hun lokale samenleving te versterken. Zo bouw je lokaal aan een eerlijke en schone samenleving. Dat is ook een optie, in plaats van het op industriële schaal uitrollen en de energietransitie overlaten aan het bedrijfsleven. De oplossingen voor het klimaatprobleem worden vaak gezien als een sec technische uitdaging maar het biedt zoveel meer kansen. Mis die niet.
Eén van de onderwerpen in deze interviewreeks is het klimaatgesprek. Hoe vaak en met wie praat je over het klimaat, wat voel je als je aan het klimaatprobleem denkt en bespreek je dat ook. We vermoeden dat daar een belangrijke sleutel zit, dat we als we ons individuele “geworstel” bespreekbaar maken, we zien dat het een collectief probleem is en we veel meer in verbondenheid kunnen samenwerken.
Hoe vaak denk je aan klimaatverandering?
Er gaat overdag geen uur voorbij dat ik er niet aan denk. Op mijn vrijwilligerswerk en stage komen elke dag de laatste ontwikkelingen rond het klimaatprobleem voorbij en bij bijna alle keuzes die ik maak in het dagelijks leven weeg ik de klimaatimpact mee. Ik eet vegetarisch en thuis zoveel mogelijk veganistisch, en zoveel mogelijk lokale producten van het seizoen en ik probeer zo min mogelijk spullen te kopen.
Wat doet het probleem met je gemoed? Sta je stil bij je gevoel?
Soms besef ik dat het probleem me veel te veel in beslag neemt. Daar sta ik vaker bij stil. En ik probeer het klimaatprobleem af en toe bewust los te laten. Maar als er dan weer een bericht voorbij komt over hoe slecht het met de aarde gaat of een kans om met de mensen waarmee ik samenwerk flink meters te maken voor een eerlijker en schonere wereld dan ga ik gelijk weer harder rennen.
Praat je veel over klimaatverandering? En met wie?
Jazeker. In de manier waarop maar ik maak duidelijk onderscheid tussen werk en vrienden en familie. Op Twitter praat ik heel vrijuit over wat ik zie en wat de ontwikkelingen zijn en mijn mening daarover. Als ik met vrienden over dit onderwerp praat ben ik veel terughoudender. Ik laat hen liever via mijn acties zien hoe belangrijk het klimaatprobleem voor mij is. Dan kunnen ze vragen waarom ik het doe. Maar ik ga hen mijn acties niet opdringen. Ik wil geen klimaatprediker zijn. Ik roep bijvoorbeeld ook niet van de daken dat ik vegetariër ben, ik eet gewoon geen vlees en vis. Het waarom komt in gesprekken tijdens het koken en eten vanzelf wel aan de orde. In de Aziatische gemeenschap is vlees eten de norm. Aan tafel komt dat gesprek over geen vlees eten vanzelf. In mijn omgeving zie ik nu dat mensen ook af en toe een vegetarisch gerecht eten, en iedereen weet het inmiddels dus ze houden er rekening mee. Zo probeer ik het op een rustige manier te delen.
Praat je ook over je gevoel over klimaatverandering?
Ja met sommige vrienden wel, over waarom ik actief ben en hoe we de aarde willen achterlaten, onze gezamenlijke drijfveren en passies. Maar ik praat niet zo snel over negatieve gevoelens. In bepaalde gemeenschappen doe je dat niet zo snel. Het is vaak makkelijker en meer geaccepteerd om over positieve ontwikkelingen te praten.
Binnen de organisaties waar ik werk is er gelukkig veel oog voor wat het onderwerp met je doet. We zien elke dag de urgentie van de noodzaak van een systeemverandering. Niet alleen vanwege het klimaatprobleem maar ook met onderwerpen die er mee samenhangen zoals onrecht, vluchtingelingen, oorlog en armoede. Mensen gaan vaak over hun grenzen heen vanwege hun ongerustheid en betrokkenheid. Het voorkomen van een burn-out heeft bij veel milieuorganisaties dan ook de volle aandacht.
Meer lezen over Lawrence? Kijk bijvoorbeeld op de site van de JMA, JKB en YFoEE.
